Meredith Miller is coach, veelgevraagd spreekster met een populair Youtube kanaal met meer dan 400.000 volgers en auteur van het boek 'The Journey: A Roadmap for Self-healing After Narcissistic Abuse'. Zij is als getuige opgetreden voor de Grand Jury van de Corona Ausschuss, de rechtszaak tegen corona-beleidsmakers van de bekende Duitse jurist en advocaat Reiner Fuellmich. Zij legde een indrukwekkende verklaring af over de psychologische gevolgen van het coronabeleid in de afgelopen twee jaar en over hoe mensen hiermee om kunnen gaan. Miller is zelf decennia lang slachtoffer geweest van psychologisch misbruik.

Wat we zien is een ‘misbruikcyclus’ die heen en weer beweegt tussen chaos en kalmte en die in de loop van de tijd steeds verder escaleert. Waarschijnlijk zijn er best wat mensen die herkennen dat we sinds 2020 al een paar keer door deze cyclus zijn gegaan. De psychologische misbruiktactieken lijken bijzonder veel op de tactieken die je ziet in interpersoonlijke relaties. Zoals bijvoorbeeld het controleren van toegang tot informatie. In een interpersoonlijke relatie maakt de misbruiker anderen in je leven, zoals je vrienden of familie, zwart. Je mag alleen nog hem of haar vertrouwen. Wat zien we nu in de samenleving? Media en overheden vertellen ons dat we geen eigen onderzoek mogen doen. Daar ben je niet slim genoeg voor, vertrouw ons maar.

Daar komen dan de lastercampagnes bij tegen mensen die de waarheid durven te uiten. Hetzelfde gebeurt in een familiesysteem of werkomgeving met een misbruikdynamiek. Wanneer een persoon de problemen benoemt, zal die direct aangevallen worden. Zo’n systeem wordt in stand gehouden door misbruiker én door iedereen die zich niet uitspreekt (de enablers). Wanneer je meewerkt met de misbruiker, of de andere kant op kijkt, participeer je mee in het kwaad dat wordt aangericht. Zonder de wegkijkers is de misbruiker machteloos.

Of die psychologische misbruik-dynamiek nu op interpersoonlijk, sociaal of maatschappelijk vlak plaatsvindt, het triggert dezelfde overlevingsstrategieën. Als het gaat om een dynamiek tussen vreemden, noemen we dit het Stockholmsyndroom. Dat is vernoemd naar een situatie waarin mensen gegijzeld werden, en de slachtoffers zich met de gijzelaars gingen identificeren.

Het Stockholmsyndroom heeft vier specifieke kenmerken: ten eerste is er isolatie – een misbruiker probeert zijn slachtoffers weg te houden van een ander perspectief. Denk hierbij aan de censuur, de propaganda en aan het zwartmaken van elk alternatief geluid. Het gaat dus niet per se om fysieke isolatie. Een ander kenmerk zijn vermeende vriendelijke handelingen of kleine beloningen van de misbruiker. Bijvoorbeeld, ‘we geven je een gratis vaccin, om je te beschermen, we doen dit voor je veiligheid’. Het ziet eruit als een vriendelijk bedoeld gebaar. Het creëert zelfs een opioïde in je hersenen waardoor je je kalm voelt en je het goede in de misbruiker ziet. Je denkt, ‘hè hè, we gaan terug naar normaal, alles komt weer goed’. Tegelijkertijd is er de angst dat je leven mogelijk bedreigd wordt. Slachtoffers denken dat ze niet kunnen ontsnappen. Iemand die binnen een huwelijk misbruikt wordt, verlaat bijvoorbeeld meerdere keren per dag het huis, maar komt telkens terug, omdat hij of zij denkt niet te kunnen ontkomen. Er ontstaat dan cognitieve dissonantie. Je wil geloven dat de misbruiker het goed met je voorheeft, en drukt alle twijfels en negatieve ervaringen weg. Je ervaart om en om bedreiging, een gevoel van afhankelijkheid en vriendelijke handelingen. Wat er gebeurt op psychologisch vlak wanneer die elkaar afwisselen, is dat het autonome zenuwstelsel ‘instort’.

Dit leidt dan tot dissociatie of bevriezing. Wanneer iemand zich zo voelt, wordt die bijzonder gehoorzaam. Het heeft zelfs negatief effect op het immuunsysteem, ook het metabolisme verloopt langzamer. In die staat heb je geen toegang tot je kritische of creatieve denkvermogen en kun je je geen alternatieven meer voorstellen.

De enige manier om daar uit te komen is het onder ogen zien van de waarheid en een gevoel van veiligheid voor jezelf creëren. Wanneer iemand een gevoel begint te krijgen van ‘hier klopt iets niet’, is dat meestal een eerste signaal van mogelijk misbruik. Ze beginnen dan op zoek te gaan naar de waarheid, door online-onderzoek en het verzamelen van informatie. Dat kan trouwens lastig zijn, want een misbruiker geeft bijna nooit toe dat hij fout zit. Wat de waarheid is, is iets wat je voor jezelf moet ontdekken. In dat zoekproces is het heel makkelijk om terug te vallen. Wat ik in persoonlijke coachsessies dan aanraadt, is om een ‘ontnuchteringslijstje’ op te stellen. Schrijf alles op, al het misbruik, alle voorvallen, alles wat echt niet klopte. En telkens wanneer je denkt ‘het valt allemaal wel mee’, ga je terug naar dat lijstje. Ons brein wil vertrouwen, wil geloven dat alles weer okay is en alle nare ervaringen wissen, dus om die waarheid onder ogen te zien moet je echt tegen je eigen biologie ingaan.

Dat zien we terug in de samenleving – ze laten maatregelen varen en iedereen doet alsof alles weer normaal is. Na alles wat er gebeurd is – lockdowns, avondklokken, invoering van apartheid, extreem politiegeweld, buren die klikken, dwang tot het nemen van experimentele gentech en meer – was doen alsof alles weer normaal was wat mij betreft de meest gestoorde reactie die je kunt hebben. Dat geeft een onrustig gevoel, en ik merk dat dat meer speelt bij mensen die doorhebben dat we niet met een pure gezondheidscrisis te maken hebben.

Dat je je onrustig voelt is heel begrijpelijk, je bent al een paar keer door de misbruikcyclus gegaan. Daarom staat je zenuwstelsel op scherp, je weet dat na een periode van kalmte de cyclus, het misbruik weer start. En, mensen hebben hun ware aard laten zien. Je weet dat wanneer er nieuwe maatregelen worden aangekondigd ze gehoorzaam zullen volgen.

Nadat je op zoek bent gegaan naar de waarheid, is het ook belangrijk hem uit te spreken. Daardoor vinden we bondgenoten. Het gevoel van verbinding dat daardoor ontstaat is heel belangrijk voor ons gevoel van veiligheid. We zijn zoogdieren, en ons zenuwstelsel is zo ingericht dat het tot rust komt op het moment dat er sociale verbinding is. Dáárom is het ook zo angstaanjagend als we door lockdowns of door uitsluiting niet aan de samenleving kunnen deelnemen. Als we onze waarheid durven spreken en daardoor aansluiting vinden bij anderen, kalmeert dat het autonome zenuwstelsel, en helpt het je voorbij die angst te komen. Verbinding is dus echt essentieel.

Vanuit mijn perspectief is het antwoord niet eenheid, liefde en licht, hoewel dat heel nobel klinkt. In misbruiksituaties leidt dat van kwaad tot erger, omdat de meelopers, de wegkijkers en de misbruikers gehakt maken van degenen die zich niet aan het systeem aanpassen. Daarom is het belangrijk gezonde grenzen te hebben en waar mogelijk je te onttrekken aan het systeem en je waarden te beschermen. Op die manier behoud je ook je eigenwaarde. Het helen van trauma begint altijd met een basis van waarheid en veiligheid. Helen blijft moeilijk totdat de waarheid binnen de samenleving openlijk kan worden besproken en algemeen bekend is. Het belangrijkste wat je dan kunt doen, is je eigen trauma’s helen. Het helen van de samenleving start bij het individu. Als we verantwoordelijkheid nemen voor onszelf en onze eigen grenzen, kunnen we ook een grotere rol spelen in de gemeenschap.