Gesloten, geheimzinnig en in sommige gevallen gevaarlijk: sektarische groeperingen. Verhalen over manipulatie, seksueel misbruik, mishandeling en moord doen de ronde. Pas als iemand uit een sekte stapt, komt het verhaal naar buiten. Waarom hebben sekten zoveel macht over mensen? Welke sekten zijn het meest prominent? En hoe raken mensen betrokken bij een sekte?Video's in dit venster
Oud-directeur Casper de Rijk protesteert tegen de kerk
Hattie Newell verliest haar familie door People's Temple
Herbert Newell over 18 november 1978
Het overlijden van Charles Manson
Welke sekten zijn er en hoe gaan ze te werk?
Wat een sekte is en hoe een sektarische groep te werk gaat, is het beste uit te leggen aan de hand van voorbeelden. Sekten zijn er in alle soorten en maten en niet iedere sekte is gebaseerd op religie. Ook therapeutische of educatieve sekten maken een opmars door een stijgend gevoel van individualisme in de maatschappij, zo blijkt uit het onderzoek. Nederland kent naar schatting tweehonderd tot driehonderd sekten, waarvan er 84 bekend zijn bij de overheid. Een sekte is een groep mensen, vaak gerelateerd aan een geloof, die volledig in het teken staat van de ideeën en opvattingen van één persoon (de sekteleider).
Scientology, 1954 tot heden, wereldwijd
In 1950 brengt L. Ron Hubbard Dianetics, the Modern Science of Mental Health uit. Dit boek vormt na een aanpassing in de spirituele richting de basis van de Scientologykerk en haar aanhangers. Dianetics gaat ervan uit dat iemands huidige probleem te maken heeft met wat er met hem of haar in het verleden is gebeurd. De Scientologykerk is gebaseerd op therapeutisch vermogen en spiritualiteit. Als de pijn uit het verleden wordt aangepakt, verdwijnen de problemen in het heden ook. In de Verenigde Staten vormt de Scientologykerk zich in 1954, in Nederland in 1972, en inmiddels is het een wereldwijd netwerk van meerdere organisaties die de ideeën van Hubbard aanhangen.
Scientology krijgt al snel het stempel ‘sekte’. De kerk zou mensen manipuleren en een lidmaatschap zou duizenden dollars per jaar kosten. Scientology heeft zelfs een eigen spionagedienst, de OSA (Office of Special Affaires). Daarnaast worden leden die uit de sekte stappen op een zwarte lijst gezet en Scientologyleden mogen geen contact met hen opnemen. Op deze manier worden families van elkaar gescheiden als een deel ervan nog wel tot de groep behoort en worden vriendschappen abrupt verbroken.
Casper de Rijk mag zijn familie niet meer zien. Hij staat op een zwarte lijst die de sekte verspreidt in haar eigen netwerk.
In het tv-programma Rambam proberen journalisten een kijkje te nemen in de Scientologykerk in Amsterdam. Scientology staat bekend om haar geslotenheid en je komt dus ook echt niet zomaar binnen. De eerste stap is het doen van een persoonlijkheidstest. De uitslag van de test moet opgehaald worden bij een vestiging van Scientology om daar te worden besproken. Na de bespreking worden cursussen voorgeschreven en uiteindelijk wordt de deelnemer vrij dwingend verzocht om mee te doen met een leertraject.
People’s Temple, 1952 tot 1978, Verenigde Staten en Guyana
Een voorbeeld van een sekte die begint met religie en eindigt in een sekte is People’s Temple, de sekte van Jim Jones. Deze groep wordt wereldnieuws door de massa(zelf)moord die plaatsvindt in Jonestown (Guyana). People’s Temple begint in 1952 in Indiana als een kerkdienst voor Afro-Amerikanen, verslaafden en daklozen. Jones wil gelijkheid tussen alle mensen en ziet dat als fundament van zijn eigen geloof. Je afkomst maakt voor hem geen verschil.
Samen met haar broer gaat Hattie terug naar de kerk waar People's Temple ooit haar diensten had. Ze kijkt terug op de gebeurtenissen rondom de sekte.
Jones verdiept zich steeds meer in religie en focust zich op het verspreiden van zijn gedachtegoed. Hij gaat steeds meer op in zijn eigen preken. In 1961 preekt hij over een apocalyptische oorlog, die volgens hem uit zou breken in Amerika, en besluit dan enkele jaren naar Brazilië te verhuizen om die oorlog uit te zitten. Vier jaar later komt hij weer terug naar Amerika. People’s Temple kent op dat moment ongeveer 81 leden.
People’s Temple verhuist in 1975 van Indiana naar Californië, met het idee dat Indiana nog niet klaar is voor rassengelijkheid en San Francisco, Californië wel. Een verkeerde keuze, want uiteindelijk start een onderzoek naar de sekte op grond van geruchten van mishandelingen en (seksueel) misbruik. Jones wacht de uitslag van dit onderzoek niet af en hij maakt People’s Temple klaar voor de laatste verhuizing: Jonestown, GuyanaGuyana is een land in Zuid-Amerika, grenzend aan Brazilie, Suriname en Venezuela. In tussen 1977 en 1978 is Jonestown hier te vinden. , in 1977.
Eigen geloof
Rond 1970 doet de sekte afstand van het christendom, omdat Jim Jones de Bijbel ziet als een excuus voor blanke mannen om hun vrouw te slaan en de zwarte bevolking te mishandelen.
Hij wil dat zijn volgers genoegen nemen met zijn preken over voornamelijk rassengelijkheid.
De sfeer binnen de sekte slaat om na de verhuizing naar Jonestown. Jones drinkt steeds meer en zet meer druk op zijn volgers. Hij preekt vierentwintig uur lang via bandjes aangesloten op grote luidsprekers. Twee weken voor het einde van Jonestown komt een lid van het Amerikaanse congres langs om te kijken of de beschuldigingen van misbruik uit het eerder genoemde onderzoek terecht zijn. Dit bezoek loopt slecht af: tijdens een schietpartij op het vliegveld bij Jonestown worden vijftien mensen, waaronder de congressman, vermoord door leden van People's Temple.
Op 18 november 1978 overtuigt Jones meer dan negenhonderd van zijn volgers om cyanide in te nemen. Er is in zijn ogen maar een manier om in vrede verder te kunnen leven en dat is om in vrede te sterven. Meer dan de helft van de leden van People’s Temple overlijdt in Jonestown. Jim Jones zelf overlijdt na een kogel door zijn hoofd.
Herbert Newell is net buiten Jonestown op het moment van de massa(zelf)moord binnen de sekte.
The Manson Family, 1960 tot 1970, Verenigde Staten
Een moordpartij als bij Jonestown is in het verleden vaker voorgekomenDe Aum-sekte, 12 doden en meer dan zesduizend gewonden na het innemen van gif. Meer weten? Kijk op CFR. . Een voorbeeld van een kleine maar zeker niet minder heftige groep is The Manson Family onder leiding van Charles Manson. The Family (zo noemde Manson het zelf) is een sekte uit de jaren zestig. Deze groep wordt verantwoordelijk gehouden voor de beruchtste moorden uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. The Manson Family krijgt bekendheid na de moord op Sharon Tate, de echtgenote van regisseur Roman Polanski in 1969. Manson instrueert vier van zijn sekteleden om alle aanwezigen in het huis van Tate en Polanski op een zo gruwelijk mogelijke wijze te vermoorden. Meer weten? HLN: Het gruwelijke verhaal van de beruchtste moordpartij van de Manson Family
"Ik ben de duivel en ik kom het werk van de duivel doen. "
Tex Watson, lid van The Manson Family
Charles Manson (1934 – 2017) wisselt in zijn jeugd tussen pleeggezinnen en internaten nadat zijn moeder is opgepakt na een gewapende overval. Manson zou op jonge leeftijd al bezig zijn met manipulatie. Zo zou hij zijn klasgenoten dwingen om andere kinderen, die Manson niet aardig vindt, pijn te doen. Tussen de jaren vijftig en zestig wordt Manson vaak opgepakt.
Audiofragment
De fascinatie voor Charles Manson
AVROTROS - Nieuwsshow, 25 nov 2017
In 1967, na zijn vrijlating, verhuist Manson naar Los Angeles. In de gevangenis heeft hij gitaar leren spelen en hij hoopt een album op te kunnen nemen. Hij sluit zich aan bij de hippiecultuur en begint met het gebruik van de drug LSD. In die periode beginnen steeds meer mensen, voornamelijk vrouwen, zich rondom Manson te verzamelen. Ze geloven dat hij een goeroe is en willen hem volgen. Manson had een obsessieve passie voor de muziek van The Beatles en dacht dat hier geheime berichten in verborgen lagen. Een van die berichten gaat volgens Manson over een apocalyptische rassenoorlog. Manson zou zijn Family meenemen naar een schuilkelder, waar ze de oorlog uit zouden zitten, zodat hij als enige leider op aarde over zou blijven.
Ondanks Mansons pogingen om te slagen als muzikant, valt de droom snel in het water nadat hij zich misdraagt in de studio van Beach Boys-fenomeen Dennis Wilson. Dit wordt gezien als de aanleiding van het begin van ‘The Family’. Manson krijgt levenslang voor de moord op Sharon Tate en overlijdt in 2017 in de gevangenis op 83-jarige leeftijd. Een deel van zijn (bij de politie bekende) volgelingen zit nog vast, anderen zijn overleden.
Charles Manson overlijdt in de gevangenis op 83-jarige leeftijd.
Avatar, 1986 tot heden, Verenigde Staten (langzaam internationaal)
Een andere, wat jongere, bekende sekte is Avatar. Avatar is in 1986 bedacht door de Amerikaan Harry Palmer, die twaalf jaar lang een Scientologykerk heeft geleid. In Nederland komt de groep in het nieuws nadat er bekend wordt dat aanhangers van de sektarische beweging actief zijn bij overheidsdiensten. Scholen, grote bedrijven en zelfs de politie heeft wizards, zoals de meesters van de groep genoemd worden.
Aum Shinrikyo, 1995 tot heden (onder een andere naam), Japan
De sekte Aum Shinrikyo is erg op de achtergrond en vrij onbekend in Japan, tot 20 maart 1995. Vijf leden van Aum stappen in de ochtendspits in de metro, met elf zakken gevuld met het zenuwgas sarin. Bij hun vertrek uit de metro prikken ze de zakken lek met een paraplu. De zakken blijven achter. Dertien mensen overlijden, 5500 mensen raken gewond. Deze actie was snel en haastig uitgevoerd, omdat er op 22 maart 1995 een grote zoekactie zou plaatsvinden op alle locaties waar de sekte zich gevestigd heeft. Die zoektocht is in eerste instantie bedoeld om de vermiste Kariya Kiyoshi te traceren, maar wordt later toegespitst op het vinden van chemicaliën en wapens. Op 22 maart worden een aantal leden al gearresteerd en op 16 mei 1995 wordt ook de toenmalige leider Shoko Asahara opgepakt, op verdenking van betrokkenheid bij de aanval.
In 2004 wordt Asahara ter dood veroordeeld. Hij gaat in beroep, op grond van ontoerekeningsvatbaarheid, maar dat wordt afgewezen. Op 6 juli 2018 wordt Asahara geëxecuteerd, samen met zes andere leden van de sekte.
De rechtbank van Tokyo verklaart de sekte in 1996 al failliet, maar tot 2000 blijft het een harde strijd. In februari 2000 neemt Joyu Fumihiro, tot dat moment de woordvoerder van Aum, het stokje van Asahara over. Hij verandert de naam van Aum Shinrikyo naar Aleph. Aleph neemt afstand van Asahara en verdwijnt langzaam naar de achtergrond. De sekte bestaat nog wel, maar is een stuk minder radicaal.
Aansluiten bij een sekte gebeurt niet zomaar. Veel van de mensen die bij een sekte gaan, horen via hun eigen vrienden- of kennissenkring verhalen over groepen waar je een betere versie van jezelf kunt worden. Een sekte richt zich vaak op een bepaalde groep mensen. Zo zocht sekteleider Jim Jones bijvoorbeeld voornamelijk daklozen, verslaafden en mensen van Afro-Amerikaanse afkomst.
Er worden cursussen, missies of diensten aangeboden. ‘Kom even kijken, dan kun je zelf zien of het wat voor je is’ is het idee van de eerste paar bijeenkomsten. Dan lijkt alles vrijblijvend. Maar hoe vaker iemand naar de bijeenkomsten gaat, hoe meer de groep en de leider van de deelnemer vraagt. Van nieuwe mensen rekruteren tot banden verbreken met mensen die niet achter de sekte, de leider of de kerk staan.
Om mensen te helpen aangifte te doen tegen misstanden binnen een sekte is er ook een meldpunt ingesteld.
Er kan alleen actie ondernomen worden als een slachtoffer zelf aangifte doet. Het meldpunt biedt zowel hulp als informatie over deze kwestie.
Worden mensen echt gehersenspoeld? Bij hersenspoelen hebben we het over de methode waarbij oude gedachten of ideeën worden vervangen door nieuwe ideeën. Hersenspoelen als begrip heeft geen wetenschappelijke basis, maar wordt wel gebruikt onder de term heropvoeden. Op het moment dat iemand onder dwang van gedachtegoed moet veranderen, iets wat vaak geleidelijk gebeurt, kun je spreken van hersenspoelen.
Waarom sluiten mensen zich aan bij een sekte?
Mensen die zich aansluiten bij een sekte doen dat vaak via familie of vrienden. Ze vertrouwen de persoon die de nieuwe introductie maakt. Soms wordt er op openbare plekken gerekruteerd. Nieuwe volgelingen hebben vaak psychische of fysieke problemen en er wordt beloofd dat ze baat zullen hebben bij een bezoek aan de sekte.
Het eerste bezoek aan of zelfs de eerste periode bij een sekte wordt ervaren als een ‘warm bad’. Het potentiële lid krijgt veel aandacht en krijgt het gevoel er niet alleen voor te staan. Deze kennismakingen worden gezien als een selectieproces. Op het moment dat er een klik is met de groep en/of de sekteleider, wordt iemand geselecteerd voor het lidmaatschap.
De deskundigen in het onderzoek schrijven: “Mensen willen ergens bij horen. Je leeft in een individualistische samenleving en door eenzaamheid zoeken mensen aandacht en warmte van een groep”. Omdat deze mensen net iets kwetsbaarder zijn, staan ze sneller open voor een oplossing, ook de oplossing die een sekte kan bieden.