Het boeddhisme kwam tot stand door de worsteling van één man, ‘Boeddha’ prins Siddhartha Gautama, met het vraagstuk van het lijden. Hoe had het boeddhisme er uitgezien als Boeddha niet de vier Nobele Waarheden had ontdekt, maar een andere oplossing voor het lijden had gevonden?

 

We verkennen het cruciale moment in de levensloop van de stichters van drie wereldreligies: Boeddha, Jezus en Mohammed, waarin hun religieuze activiteiten hun definitieve richting kregen. Wat als ze andere keuzes hadden gemaakt?

Prins Siddharta
Een van de meest invloedrijke denkers ooit is prins Siddharta Gautama, de grondlegger van de boeddhistische filosofie en religie. Hij was de kroonprins van de Shakya’s, een clan in de Terai, de zuidelijke laagvlakte van wat nu Nepal is. De precieze omstandigheden van zijn leven zijn niet bekend, maar de meeste overleveringen zijn het eens over het volgende.

Hij was opgegroeid in een beschermde omgeving, ver van ziekte en dood, of religieus onderwijs. Alle religieuze onderwijs werd geweerd, omdat zijn vader naar verluidt een profetie te horen had gekregen dat zijn spruit hetzij een groot militair leider, hetzij een spiritueel leider zou worden.  Uiteraard vond deze het vooruitzicht dat zijn zoon als asceet langs de straten zou trekken weinig aantrekkelijk en werd daarom alle godsdienst  geweerd. Zoals gebruikelijk in die tijd, werd hij op zestienjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan een prinses van een bevriend staatshoofd.

Eind aan het lijden
Toen, in zijn dertigste levensjaar, verliet hij zijn beschermde paleis en zag achtereenvolgens een oude man, een zieke man en een rottend lijk. Vervolgens zag hij een saddhu, een zwervende asceet zoals die ook nu nog overal in India rondtrekken. Zijn wagenmenner vertelde de jonge prins dat de asceet probeerde te ontsnappen aan de angst voor het menselijke lijden. De geschokte Siddharta trok de conclusie dat lijden het universele kenmerk is van het menselijk leven. Hij hield niet van halve maatregelen en besloot het probleem van het lijden voor eens en voor altijd aan te pakken. Met andere woorden: een einde maken aan het menselijk lijden.

Hij probeerde de onder hindoes en jains de nog steeds populaire methode van het ondergaan van ontberingen, zoals vasten en zichzelf pijnigen. Hij merkte dat hij geen stap dichter bij de oplossing kwam. Toen ging hij onder de beroemde boddhi-boom zitten en bleef mediteren tot hij een oplossing had gevonden. Deze was wat nu bekend in als de Vier Edele Waarheden en het Achtvoudige Pad.

Vier Edele Waarheden
Er is lijden
Het lijden heeft een oorzaak
De oorzaak van het lijden kan opgeheven worden
Door het Achtvoudige Pad te volgen wordt het lijden beëindigd.

Achtvoudige Pad: 

1 juist begrip / juiste inzicht (pali: samma ditthi)
Begrijpen wat lijden is (dukkhe ñana).
De oorzaak van lijden begrijpen (dukkhasamudaye ñana).
De opheffing van lijden begrijpen (dukkhanirodhe ñana).
Het pad begrijpen dat leidt naar de opheffing van lijden (dukkhanirodhagamini patipadaya ñana).
2 juiste gedachten / juiste intenties / juiste bedoelingen (pali: samma sankappa)
Gedachten van het verzaken van zelfzucht (nekkhamma sankappa).
Gedachten van welwillendheid, liefdevolle vriendelijkheid (avyapada sankappa).
Gedachten van geweldloosheid, harmonie of mededogen (avihimsa sankappa).
(Deze eerste twee waarheden vormen samen de groep van wijsheid. Pali: paññakkhandha)
3 juist spreken (pali: samma vaca).
Onthouding van het vertellen van leugens (musavada veramani).
Onthouding van het spreken van lasterende taal (pisunaya vacaya veramani).
Onthouding van het spreken van harde woorden (pharusaya vacaya veramani).
Onthouding van onzinnig gepraat (samphappalapa veramani).
4 juist handelen (pali: samma kammanta)
Onthouding van doden (panatipata veramani).
Onthouding van nemen wat niet gegeven is (adinnadana veramani).
Onthouding van seksueel wangedrag (kamesu micchacara veramani)
5 juiste wijze van levensonderhoud (pali: samma ajiva)
Geen handel in wapens.
Geen handel in slaven en prostitutie.
Geen handel in levende wezens voor vleesproductie en slachterij of iedere andere handel in wezens.
Geen handel in vergif.
Geen handel in bedwelmende middelen.
(De waarheden drie, vier en vijf vormen samen de groep van moraliteit. Pali: Silakkhandha)
6 juiste inspanning (pali: samma vayama)
Slechte gedachten en heilloze (akusala) zaken die nog niet opgekomen zijn vermijden (samvara padhana).
Het overwinnen van slechte gedachten en heilloze zaken die reeds opgekomen zijn (pahana padhana).
Het opwekken en ontwikkelen van heilzame (kusala) zaken en goede gedachten die nog niet opgekomen zijn (bhavana padhana).
Het tot groei brengen van heilzame zaken en goede gedachten die reeds opgekomen zijn (anurakkana padhana).
7 juiste indachtigheid / juiste meditatie (aandacht, bewustzijn, concentratie, pali: samma sati)
Bewustzijn van het lichaam (kaya nupassana).
Bewustzijn van gevoelens (vedana nupassana).
Bewustzijn van de geest (citta nupassana).
Bewustzijn van mentale objecten (dhamma nupassana) namelijk:
De vijf hindernissen (pañca nivarana).
(zinnelijk verlangen, kwade wil, luiheid of traagheid, rusteloosheid of bezorgdheid, sceptische twijfel)
De vijf aggregaten van hechten (pañca upadana kkhandha).
(materie, gewaarwording, perceptie, intenties, bewustzijn of aandacht)
De zes innerlijke en zes uiterlijke zintuigsferen (salayatana)
(oog, oor, neus, tong, lichaam, geest en vorm, geluid, reuk, smaak, het tastbare, mentale objecten)
De zeven factoren van verlichting (bojjhanga).
(indachtigheid, onderzoek naar waarheid, energie, vreugde, kalmte, concentratie, gelijkmoedigheid)
De vier edele waarheden (cattari ariya sacca).
8 juiste concentratie (pali: samma samadhi)
Suta mayã pañña, ontvangen wijsheid, 1e transformatie.
Cintã-mayã pañña, wijsheid vanuit ervaren, 2e transformatie.

Zijn de Vier Edele Waarheden juist, en is het Achtvoudige Pad het logische antwoord?
Wanneer het ontdaan worden van mythische elementen, is het boeddhisme de meest logisch gestructureerde van de religies.  Niet voor niets wordt het boeddhisme steeds populairder in de westerse wereld. Het zuivere boeddhisme zoals hierboven samengevat is intern logisch consistent, wat een grootheid als Albert Einstein er toe bracht het boeddhisme de meest wetenschappelijke van de religies te noemen. Toch zit er een ernstige denkfout in het boeddhisme: de negativiteit. Het volledig verdwijnen van begeerte betekent uiteindelijk de dood, het terugkeren naar een nuldimensionale ruimte. Begeerte houdt ons in leven en laat ons van het leven genieten.

Wat als Boeddha tot een andere conclusie was gekomen?
Prins Gautama was een goed, zuiver en begaafd mens, zo lijkt uit de bronnen naar voren te komen. Hij was briljant in deductie, maar als kind van zijn land en tijd niet echt sterk in inductie. Een zieke man lijdt door de ziekte. Een oude man lijdt door de ouderdom. Een lijk lijdt niet, want er is geen werkend zenuwstelsel dat pijn kan ervaren. Alleen de nabestaanden lijden. Door de ziekte te genezen, stopt het lijden. Door ouderdom af te remmen, stopt het lijden door veroudering. En door de dood een  kestie van keus te maken, stopt het lijden door de dood. Behalve bij nabestaanden dan.

Het lijden stopt niet door het te ontkennen. Wel houdt de zwakkere versie van het boeddhisme stand: veel lijden ontstaat door vermijdbaar lijden, zoals onzinnige begeerte of andere levende wezens onnodig kwaad doen.  De begeerte naar een dure auto is onzinnig. De begeerte naar gezond zijn, een volle maag, liefde of een lang en gelukkig leven is dat niet.

De gewijzigde Edele Waarheden zouden dan iets geworden zijn als het volgende.
1. Leven is lijden.
2. Er bestaat onvermijdelijk lijden, vermijdbaar lijden en zelf-aangebracht lijden.
3. Alle vormen van lijden hebben een oorzaak.
4. Elke oorzaak van lijden is aan te pakken, als de oorzaak eenmaal gevonden is.

Waarbij het gewijzigde Pad zich had gericht op wetenschappelijk onderzoek om onvermijdelijk lijden aan te pakken.

Dit had mogelijk geleid tot het ontwikkelen van de wetenschappelijke methode en een einde aan heel veel menselijk leed.

Bron: visionair.nl

• Vorige
• Volgende