In 2016 is een van de grootste dichters in de wereld van de popmuziek overleden. Hij wordt alom geprezen als een van de meest spirituele dichters, zangers en songwriters van Canada.

 

 

 

Het bijzondere van de man is dat we allemaal – of we nu jong zijn of oud – wel een van zijn liederen kennen. Zijn naam was Leonard Cohen.Een van zij bekendste songs van Leonard Cohen was Suzanne: “En Jezus was een visser, die het water zo vertrouwde, dat hij zo maar over zee liep, omdat hij had leren houden van de golven en de branding, waarin je zo maar kon verdrinken, maar als je bleef geloven, dan kon de zwaarste steen niet zinken. Dat liedje is duizenden malen vertolkt. En dan ook een van zijn bekendste songs van de afgelopen jaren: “Halleluja, halleluja, it’s a cold en it’s a broken hallelujah”. Leonard Cohen bezingt in dit lied de prachtige schepping van de Eeuwige. Maar die liefde is vaak geen overwinnaarsmars. De liefde doet soms pijn en de wereld ziet eruit als een gebroken wereld.

Hineni

Vlak voor zijn dood, eind vorig jaar, verscheen een song dat hij als geschreven moet hebben in de jaren zestig van de vorige eeuw. Dat lied heet “You want it darker” en is afkomstig van zijn laatste CD. Kenners van zijn werk denken dat hij zijn dood aan heeft weten komen en dat hij de Eeuwige wilde laten weten dat hij er klaar voor was.  In het lied gebruikt hij een Joodse uitdrukking, een paar simpele woordjes, die zo’n geweldige diepgang hebben dat je er als mens bijna in verslikt. In het joodse taalgebruik is het slechts een woord: ‘hineni’. In modern taalgebruik staat het woord ‘hineni’ voor ‘hier ben ik. Hier sta ik’. Deze uitdrukking refereert aan een van de belangrijkste spirituele opdrachten, zoals die geformuleerd wordt in de Vrijmetselarij: Op U komt het aan. Het “Op U komt het aan” heeft dezelfde connotatie als het Joodse “Hineni” of het sanskriet “Tat va Ansi”.

Dus het refrein van het lied:

Hineni, hineni – hier ben ik, hier ben ik,

I’m ready, my Lord, ik ben er klaar voor Heer.

Taalveld

Het woord Hineni komt maar liefst 178 keer in de Hebreeuwse Bijbel voor. Het verhaal van de profeet Eli, begint zelfs met deze woorden: ‘hier ben ik’. Het komt voor in de verhalen van Abraham, Mozes, Salomo, Samuel, Kain en Abel. Wie wel eens de telefoon oppakt, hoort soms wel de woorden ‘hier ben ik dan’. Of iemand staat aan de deur met de woorden: ‘daar ben ik dan’. Dat zij woorden met een bijna inhoudsloze duiding. In het Hebreeuwse taalveld… een mens die het woord ‘Hineni’ in de mond neemt, geeft niet alleen aan dat hij er is, nee, hij stelt zich onvoorwaardelijk beschikbaar, met alles wat hij of zij in zich heeft. Abraham, Mozes, Samuël, Jona, zij veinzen geen aanwezigheid. Zij vluchten niet voor wat hun te wachten staat. Zij zeggen: ‘Hineni, Op U komt het aan. Op mij komt het aan, hier sta ik, hier ben ik”.

Antwoord

De manier waarop Leonard Cohen het begrip Hineni invult roept ons op tot verantwoordelijkheid, tot antwoord geven op de vraag wat we op de Dorsvloer van Arauna te doen hebben. Spiritualiteit zet – als het goed is – aan tot antwoord geven, tot bewust-zijn van de essentie van mens-zijn. In het woord Hineni zit de essentie van leiderschap verpakt, net als in het Afrikaanse Ubuntu. In de oosterse tradities heeft men geen woorden voor ethiek, godsdienst, leiderschap en/ of bestemming. In woorden als Hineni of Ubuntu ligt de kern van de menselijke opdracht op aarde vervat.
Appèl

Bij de Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas gaat om het horen van het appèl dat de Eeuwige, de Levende op ons doet in verantwoordelijkheid voor onze medemens. Dat wordt ook wel mededogen genoemd. Mededogen is de stem van God horen. De Levende vraagt van ons te horen dat hij woont in de Liefde, in de Vrede, in de Gerechtigheid, in de Compassie. Kortom: in de liefde van mens tot mens, maar ook in het respect voor de medeschepselen en de schepping. Dus is die woorden van Leonard Cohen gaat het niet alleen maar over de opmerking dat hij er klaar voor is om te sterven, maar om het “Heeft u mij geroepen?” Op welke vraag moet ik antwoord geven. Het is een vraag over beschikbaarheid, Presentie. Zoals de Eeuwige altijd Present, beschikbaar is voor ons in zijn barmhartigheid.  En wij mensen geven antwoord door te zeggen: “Hineni, Hineni. Hier ben ik. Ik zal antwoord geven op jouw vraag, want jij kent mij… en ik ken jou. Ik weet wat jij van mij vraagt aan liefde en barmhartigheid. Op U komt het aan…”

Pissigheid

Dus Leonard Cohen zou Cohen niet zijn als het ook niet een diepere betekenis zou hebben. Als hij alleen maar zou zeggen. Heer, ik ga dood, hier ben ik, dan was het een beetje zinloos verhaal. Cohen wil ook iets anders duidelijk maken, namelijk dat het alleen maar aan de Heer van het Levende Leven is om mensen tot zich te roepen als het einde daar is. En zijn pissigheid richt zicht in dit lied tegen mensen die menen toestemming te hebben om te moorden en verminken in Gods naam. ‘Hineni’  was ook het letterlijke antwoord van Abraham toen God hem riep in Genesis 22. Om hem vervolgens op te dragen zijn zoon Isaac te offeren. Leonard Cohen zong daar in de jaren ’60 al eens over, in The Story of Isaac.

“You who build these altars now, jij die deze altaren hebt gebouwd
To sacrifice these children, om deze kinderen op te offeren
You must not do it anymore, dat moet je niet meer  doen”

Rotgodjes

En precies dat is wat er met de kinderen, met de planten en dieren, met de samenleving gebeurt. We offeren ze op aan valse goden, aan foute ideologieën, aan valse idealen. En hoe is het toch mogelijk dat onze leiders, onze leraren, onze priesters, onze journalisten, onze dominees en onze politici, onze koningen en presidenten, onze fake-goeroes niet luisteren naar wat onze kinderen nodig hebben. Dat komt, zegt Leonard Cohen, doordat we op het verkeerde been staan, op het verkeerde paard wedden en naar de verkeerde “rotgodjes” blijven luisteren.

“Als zij de kaarten delen, kunnen we beter passen.
Als zij de genezers zijn, blijven we beter gebroken en lam.
Als aan hun de glorie toekomt, moeten wij ons rotschamen.”

Idealen

We offeren onze kinderen op aan valse idealen. Dat is de hoogst actuele kritiek die hij nog eens onderstreept en nader uitwerkt in ‘You Want It Darker’. Ook dit lied lijkt over religie te gaan, maar gaat bij nader inzien over iets anders: namelijk over dat wat zich als religie voordoet, maar minder is dan religie. Het gaat over het “kleine rotgodje” dat in de woorden van schrijver Guus Kuijer “God heeft vermoord”; de God en de godsdienst van terroristen, fanaten, dwepers, zeloten.

Er zit een wezenlijke parallel in de Indiase wijsheidstraditie. De woorden ‘Tat va ansi’ hebben dezelfde diepgang. Letterlijk vertaald staat er: ‘I am That’.  Waarbij niet gedefinieerd wordt wat Dat dan is. Maar in deze woorden worden onze menselijke vermogens tot liefhebben tot uitdrukking hebben gebracht. Mansukh Patel, de vredestichter, die lange wandelingen maakt om zijn wens tot vrede in de wereld te zetten, vroeg eens aan zijn vader en moeder hoe hij met de problemen om moest gaan die hij op zijn levenspad tegenkwam. Zijn ouders waren vrienden en leerlingen van Mahatma Gandhi, die de dienende geweldloosheid tot speerpunt van zijn ‘teachings’ gemaakt heeft.

Tat va ansi

“Mam, wat moet ik doen als ik mensen in mij leven tegenkom die de liefde niet kennen? Pap, wat moet ik doen als ik in mijn leven in situaties terecht kom waarin er geen vrede en geen gerechtigheid is? Het antwoord van zijn moeder was ongelooflijk simpel en helder. Dat antwoord dat zijn ouders hem gaven is de bron van alle religies op aarde.  Tat va ansi, zo zeggen ze dat in het Sanskriet. “Ik ben dat. Hineni. Hier ben ik. Op mij komt het aan. Als er geen liefde in de wereld is, dan ben ik de liefde. Als er geen vrede is, dan ben ik de vrede. Als er geen gerechtigheid is dan ben ik de gerechtigheid. Ik ben dat. Ik ben dat alles. Ik ben dat allemaal. Hier sta ik, hier ben ik, Op mij komt het aan”. Vanaf zijn vroege jeugd stimuleerde zijn vader hem om advies van Mahatma Gandhi te volgen: ‘Wees de verandering die je wilt zien in de wereld.’ …. Op U komt het aan… Daarmee is het ‘Hineni’ dan ooit.

Rinus van Warven

www.rinusvanwarven.nl.

 

• Vorige
• Volgende