Sinds 2000 is de criminaliteit wereldwijd gedaald. In Europa en de Verenigde Staten ging dit het snelst. Woninginbraken, autodiefstallen en moorden: ze daalden gemiddeld met de helft.

 

Waarom weten wij dit niet?
‘Dat vraag ik mij ook wel eens af. Dit weten ze knap uit het nieuws te houden.’ Dat zegt prof. Jan van Dijk. Onderzoek naar misdaad en naar de slachtoffers van misdaad is zijn levenswerk.

Deze cijfers gelden dus ook voor Nederland?
‘Jazeker. Het is niet voor niets dat er sprake is van grote leegstand in Nederlandse gevangenissen. En je ziet het natuurlijk ook aan het dalende aantal slachtoffers. Bovendien krijgen slachtoffers vandaag veel meer aandacht. In landen als Nederland, Engeland en Zweden krijgen organisaties die slachtoffers bijstaan veel ruimte om hun werk te doen.

Dag van het Slachtoffer

22 februari is de Europese Dag van het Slachtoffer. En prof. dr Jan van Dijk is de onbetwiste autoriteit. Hij was medeoprichter en eerste voorzitter van Slachtofferhulp Nederland, bekleedde topfuncties bij het ministerie van Justitie en de Verenigde Naties en werkte als hoogleraar in Leiden en Tilburg.

Hoe komt het dat de misdaadcijfers zo’n sterke daling laten zien?
‘Dat is ook voor criminologen de grote vraag. Voor mij is het vrij eenvoudig. In de veertig jaar dat ik dit onderwerp bestudeer, zag ik wereldwijd een sterke toename in beveiliging, van zowel burgers als bedrijven. Men weet zijn eigendommen beter te beveiligen door sloten en camera’s. Het wordt tegenwoordig steeds moeilijker om aan de kost te komen als beginnende inbreker.’

Huiselijk geweld

Verklaart dit de de neergang in álle vormen van geweld? Ook oorlogsgeweld is immers afgenomen. Zelfs op schoolpleinen wordt minder gevochten.
‘Dit verklaart inderdaad niet waarom bijvoorbeeld ook het huiselijk geweld een scherpe daling laat zien. Ik schrijf het dan ook deels toe aan een beschavingsoffensief dat zich de laatste decennia aan het voltrekken is. Het is al lang niet meer normaal om je vrouw te slaan.’

In 2008 schreef van Dijk zijn magnum opus The World of Crime. Hij baseerde zijn bevindingen onder meer op grootschalige slachtofferenquêtes die hij in de jaren tachtig opzette. Grootschalige slachtofferenquêtes onder de bevolking zijn volgens Van Dijk betrouwbaarder dan politieregistraties. Deze enquêtes worden verzameld in de International Crime Victims Survey, die ruim tachtig landen bestrijkt.

En toch hoor je voortdurend de roep om meer blauw op straat. Zijn het niet de politie en de rechters die de criminaliteit terugdringen?
‘Ik heb geen verbanden kunnen vinden tussen criminaliteit en het optreden van de politie of het strafrechtelijk beleid. Strenger optreden tegen criminaliteit als middel om misdaad te bestrijden heeft weinig zin. Dan kan je beter meer aan preventie doen. Dat is bewezen effectief.’